บทคัดย่อ 

การวิจัยครั้งนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาระดับคุณภาพชีวิตของผู้สูงอายุ ศึกษาและพัฒนาแนวทางการยกระดับคุณภาพชีวิต และประเมินผลการดำเนินงานในพื้นที่รับผิดชอบของโรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบลบ้านโคกใหญ่ อำเภอเลิงนกทา จังหวัดยโสธร ดำเนินการระหว่างเดือนมกราคมถึงเดือนมิถุนายน 2568 โดยใช้กระบวนการวิจัยเชิงปฏิบัติ (Action Research) การตามแนวคิดของ Kemmis และ McTaggart ประกอบด้วย 4 ขั้นตอนหลัก คือ การวางแผน การปฏิบัติ การสังเกต และการสะท้อนผล กลุ่มเป้าหมายในการพัฒนาประกอบด้วยผู้สูงอายุจำนวน 324 คนและภาคีเครือข่าย 55 คน กิจกรรมที่ดำเนินการประกอบด้วย การให้ความรู้ การฝึกทักษะการใช้เทคโนโลยี การเขียนเรื่องเล่า การทำกิจกรรมสำหรับครอบครัว และการปรับปรุงสภาพแวดล้อมร่วมกัน 

ผลการศึกษาพบว่า ก่อนดำเนินการ พบว่า ระดับคุณภาพชีวิตผู้สูงอายุส่วนใหญ่อยู่ในระดับปานกลาง ทุกมิติ หลังดำเนินการ ระดับคุณภาพชีวิตโดยรวมดีขึ้น (ดีร้อยละ 33.4 ปานกลางร้อยละ 65.4 และไม่ดีร้อยละ 1.2) โดยมิติสิ่งแวดล้อมดีที่สุดร้อยละ 52.5 ส่วนมิติความสัมพันธ์ทางสังคม มิติสุขภาพกาย และจิตใจเพิ่มขึ้นร้อยละ 75.6, 73.2, และ 69.8 ตามลำดับแต่ยังคงอยู่ระดับปานกลาง แนวทางการยกระดับคุณภาพชีวิตประกอบด้วย กิจกรรมส่งเสริมความสุข 5 มิติ การป้องกันหกล้มและกองทุนกายอุปกรณ์ การฝึกใช้เทคโนโลยีและการเขียนบันทึกเพื่อกระตุ้นสมอง ปรับสิ่งแวดล้อมที่เอื้อต่อผู้สูงอายุและยกย่อง ให้คุณค่าผู้สูงอายุผ่านงานประเพณีท้องถิ่น ผลการประเมินแนวทาง พบว่า ผู้สูงอายุมีความภาคภูมิใจในตนเองและการมีส่วนร่วมเพิ่มขึ้นต่อเนื่อง คณะทำงานชุมชน-ท้องถิ่นเห็นว่าแนวทางปฏิบัติได้จริง ติดตามได้ และสามารถขยายผลสู่ครอบครัวอื่นได้  ภาคีเครือข่าย 55 คนที่ร่วมพัฒนารูปแบบรายงานความพึงพอใจในระดับมาก (= 4.52 SD=0.13 ) ในด้านประโยชน์และความเหมาะสมของกิจกรรม

ข้อเสนอแนะ งานวิจัยนี้ใช้เป็นต้นแบบในการพัฒนาแนวทางยกระดับคุณภาพชีวิตผู้สูงอายุในพื้นที่อื่นที่มีบริบทคล้ายคลึงกัน โดยเฉพาะการบูรณาการกิจกรรมส่งเสริมสุขภาพกับกลไกชุมชนอย่างมีส่วนร่วม ภาครัฐและท้องถิ่นควรสนับสนุนการขยายผลในเชิงนโยบายและงบประมาณเพื่อความยั่งยืนของการดำเนินงานในระยะยาว